जगातील कोणीही व्यक्ती आशिया ते दक्षिण अमेरिका विमान प्रवास करू शकत नाही, पण का?

मित्रांनो सध्याच्या काळात विमान प्रवास करणे फारसे कठीण नाही. तुमच्या मनात आले तर तुम्ही कधीही विमानाचे तिकीट बुक करुन तुम्हाला हव्या त्या ठिकाणी सहज जाऊ शकता. पण तुम्हाला एक गोष्ट माहीत आहे का तुम्हाला भारतातून दक्षिण अमेरिकेत जायचे असेल तर मात्र थेट विमान प्रवास शक्य नाही… म्हणजे अहो आपल्या भारतातूनच काय तर संपूर्ण आशिया खंडातून दक्षिण अमेरिकेत जाण्यासाठी थेट विमान सेवा नाही हो… म्हणजे कुठल्याच विमान कंपनीने तशी सेवा उपलब्धच करुन दिली नाही.

आता असं का बरं असेल? म्हणजे ते बरमुडा ट्रॅंगल सारखं प्रकरण या विमानाच्या वाटेवर येत की काय? का त्यामार्गावरुन जाण्यासाठी जास्त प्रवाश्यांची मागणी नाही की अजून काही तांत्रिक अडचणी आहेत? का बरं आशिया ते दक्षिण अमेरिका असा थेट विमान प्रवासाचा पर्याय आजतागायत उपलब्धच झाला नाही? असे एक ना अनेक प्रश्न तुम्हाला भेडसावत असतील. नाही का? चला तर आधी आपण दक्षिण अमेरिका आणि आशिया खंडाबाबत आधी जुजबी माहिती घेऊया.

खरं तर दक्षिण अमेरिका आणि आफ्रिकेतील लोकसंख्या आणि अर्थिक परिस्थिती जवळपास समान पातळीवर आहे. दक्षिण अमेरिका पश्चिम गोलार्धाच्या दक्षिण भागात स्थित आहे, तिच्या पूर्वेला अटलांटिक महासागर आणि पश्चिमेला पॅसिफिक महासागर आहे.

दक्षिण अमेरिकेचे एकूण क्षेत्रफळ १७.९७ दशलक्ष चौरस किलोमीटर असून जगाच्या एकूण भूभागाच्या १२% भाग इथे आहे. दक्षिण अमेरिकेची लोकसंख्या ३९० दशलक्ष इतकी असून ती जगाच्या लोकसंख्येच्या सुमारे ५% इतकी आहे. तर अशिया खंडाची एकूण लोकसंख्या ही ४.१६४ अब्ज आहे आणि त्यामुळेच आशिया खंडावर जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या आहे.

आता दक्षिण अमेरिकेशी तुलना करायला गेल्यावर आपल्या लक्षात येईल की अशिया खंडाची लाकसंख्या ही त्यांच्यापेक्षा १० पटीने जास्त आहे. तर आशिया खंडाचे क्षेत्रफळ सुमारे ११.७ दशलक्ष चौरस किलोमीटर आहे. आशिया खंड हे जागतिक व्यापार आणि व्यापाराचे केंद्र असून चीन हा जगातील सर्वात मोठ्या विमान बाजारांपैकी एक आहे, तर विमान बाजारांमध्ये जपान, दक्षिण कोरिया, भारत, रशिया, सौदी अरेबिया आणि इंडोनेशिया या देशांचा क्रमांक पहिल्या दहामध्ये येतो. आंतरराष्ट्रीय विमान उड्डाण अहवालानुसार, आशिया-पॅसिफिक प्रदेश हे विमान वाहतुकीसाठी जगातील सर्वात व्यस्त हवाई क्षेत्र आहे.

टॉप टेन एव्हिएशन मार्केटपैकी आठ आशिया-पॅसिफिक प्रदेशात असतील आणि फक्त दोन लॅटिन अमेरिकेत असतील. विशेषतः चीनचा विमान वाहतूक उद्योग वेगाने विकसित झाला आहे आणि जगातील सर्वात मोठी बाजारपेठ बनला आहे. आता हे इतकं सगळं असूनही या दोन वेगाने वाढणार्‍या प्रदेशांना जोडण्यासाठी विमान उड्डाणांना परवानगी देणारी एकही एअरलाइन अजून सुरु का नाही झाली? कारण इतका व्यापार वाढला त्यासाठी किंवा अगदी खेळांसाठीही दक्षिण अमेरिकेत जावे तर लागतेच. मग थेट विमान सेवा का नाही ?

आतापर्यंत, आशिया-पॅसिफिक प्रदेशात चार दक्षिण अमेरिकन देश उड्डाण करत आहेत, ते म्हणजे क्युबा, मेक्सिको, पनामा आणि ब्राझील. हे चार देशातून आठवड्यातून जवळजवळ २२ वेळा विमाने चीनला जातात आणि काही जपान किंवा दक्षिण कोरियाला जातात.

त्यापैकी बहुतेकांना मध्ये थांबावे लागते. चीनच्या हैनान एअरलाइन्सला बीजिंग ते मेक्सिको या मार्गावर तिजुआनामध्ये ट्रान्झिट करावे लागते. चायना सदर्न एअरलाइन्सकडे मेक्सिकोला जाणारे मार्ग देखील आहेत आणि ते वाटेत प्रवास केल्यास व्हँकुव्हरमध्ये थांबावे लागते. एअर चायनाचे क्युबामध्ये जाणारी विमाने आहेत, मात्र मार्गात मॉन्ट्रियलमध्ये थांबा घ्यावा लागतो आणि त्यानंतर क्युबा गाठावे लागते. यामध्येच दक्षिण अमेरिकेला थेट उड्डाणे का नाहीत याचे उत्तर दडले आहे.

या परिस्थितीची दोन मुख्य कारणे आहेत, एक म्हणजे भौगोलिक परिस्थिती आणि दुसरे म्हणजे विमान वाहतूकीचे तंत्रज्ञान. भौगोलिक दृष्टिकोनातून दक्षिण अमेरिका आशियापासून सर्वात लांब आहे. सोप्या शब्दांत सांगायचे झाले तर ते आशियापासून पृथ्वीच्या दूसऱ्या टोकोला असलेले सर्वात दूरचे ठिकाण आहे. पूर्व आशिया आणि दक्षिण अमेरिका हे मुळात अँटीपोडल पॉइंट आहेत. “अँटीपोडल पॉइंट्स” हे पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील पृथ्वीच्या व्यासाचे दोन प्रक्षेपण बिंदू आहेत. याचाच अर्थ ते पृथ्वीच्या विरुद्ध बाजूस आहेत.

नकाशानुसार, आपण पाहू शकतो की चीनचा अंतर्गत मंगोलिया आणि चिली जवळजवळ पूर्णपणे विरुद्ध आहे, चीनचा तैवान पॅराग्वेच्या विरोधात आहे, फिलिपिन्स ब्राझीलच्या दुसऱ्या बाजूला आहे आणि इंडोनेशिया कोलंबिया आणि व्हेनेझुएलाच्या विरुद्ध आहे. तुम्हाला आशियातील सर्वात जवळचे लॅटिन अमेरिकन देश सापडतील. हे मेक्सिको आहे, जे मेक्सिको हे लॅटिन अमेरिकेचे आशियाचे प्रवेशद्वार का आहे हे देखील स्पष्ट करते.

दुसर्‍या दृष्टिकोनातून पाहावयाचे झाल्यास साओ पाउलो हे दक्षिण अमेरिकेतील सर्वात व्यस्त विमानतळ ते चीनचे बिजिंग विमान तळ थेट उड्डाणांनांनी एकमेकांना जोडता येऊ शकत नाही का? तर याचे उत्तर नाहीच असे येईल कारण तसा प्रवास करणे तंत्रज्ञानाच्या दृष्टीकोनातून कठीण तर आहेच तसेच ते खर्चिकही आहे.

या दोन विमानतळांमधील अंतर १७,५९६ किलोमीटर आहे, विमान चालवून हे अंतर पार करणे सोपे नाही. सध्या, जगातील सर्वात लांब फ्लाइट सिंगापूर ते नेवार्क आहे असून संपूर्ण प्रवासाला सुमारे 18 तास लागतात. हे विमान १३,२९० किलोमीटर हवाई अंतर पार करते. बीजिंग ते साओ पाउलो थेट उड्डाण यापेक्षा ४,३०६ किलोमीटर लांब भरते. त्यामुळे इतक्या मोठ्या हवाईमार्गाचे आवाहन पेलणे एकूणच कठीण आहे. समजा बीजिंग ते साओ असा हवाईमार्ग सुरु करायचा झालाच तर विमानाला इंधन भरण्यासाठी अर्ध्या रस्त्यात थांबावे लागेल, त्यामुळे खर्च देखील मोठ्या प्रमाणात वाढेल.

नकाशावरून, आपण पाहू शकतो की सर्वात लहान मार्गासाठी रशियाच्या मोठ्या क्षेत्रावरून उड्डाण करणे आवश्यक आहे, त्यासाठी जास्त खर्च करावा लागेल. त्यामुळे साहजिकच दोन शहरांच्या तिकिटांची किंमतही मजबूत असेल. आणि म्हणूनच आशिया ते दक्षिण अमेरिका थेट विमान प्रवास सध्या तरी अशक्यच आहे. मात्र भविष्यात तंत्रज्ञान अधिक प्रगत झाले तर हा प्रवास सुध्दा शक्यच होईल तुर्तास आपल्याला त्याची वाट पाहावी लागेल..